Ôi cái cảm giác ấy! Bạn vừa trông thấy một con xe hàng “thửa’’ trong triển lãm, và cảm thấy mình cũng phải tự làm được một chiếc thật bốc cho riêng mình. Bạn thấy mình như đang đẽo cày giữa chợ. Sau quá trình tìm hiểu, internet, forum…blah blah, cuối cùng banjn cũng đã quyết định được kiểu dáng yêu thích và một mẫu độ vừa túi tiền.
Nhưng làm thế nào để biến một chiếc xe nguyên bản vốn đã hoàn hảo thành một con xế chất riêng của bạn? Có khá nhiều những kiến thức và kĩ năng bạn cần phải biết hoặc học. Và bài viết này sẽ bổ sung cho bạn những kiến thức đó. Do đó, nếu bạn thực sự nghiêm túc, hãy đọc bài viết này, vì nó sẽ khá dài… Hãy đọc kỹ những điều dưới đây trước khi bắt đầu công việc:
1. Bạn không cần đọc bài viết này nếu bạn thiếu kiên nhẫn nhưng lại thừa tiền, nếu như vậy chỉ cần chi tiền cho một anh độ xe có tiếng trong 12 tuần là sẽ có chiếc xe ưng ý.
2. Bạn cũng không cần đọc nếu bạn không cần những kĩ năng chuyên nghiệp hay bạn là người không có thừa thời gian.
3. Hoặc giả bạn hài lòng xuống phố với chiếc xe nguyên bản thì bạn cũng không cần xem.
4. Chỉ mỗi việc hiểu rõ những thông số kĩ thuật của xe thôi cũng đã ngốn của bạn hàng trăm giờ.
Đầu tiên hãy suy nghĩ về cách độ
Bạn sẽ làm được thôi, đó chỉ là một đoạn trên con đường học hỏi dài tăm tắp. Bắt đầu nào! Quá trình đầu tiên là hãy xác định khả năng kĩ thuật của bạn đến đâu và bạn có thể đợi bao lâu cho con xe cưng của mình. Có 2 sự lựa chọn:
- Cứ độ dần dần từng tí và chiếc xe vẫn chạy phà phà cho tới khi xong.
- Cho chiếc xe “lên thớt” và độ hoàn toàn một lần, có nghĩ là bạn chỉ có xe chạy khi đã độ xong.
Cách (1), tôi nghĩ phù hợp đối với những người mới chơi, bạn nên làm vậy nếu bạn là 1 người chưa bao giờ đụng vào cơ khí, máy móc, kỹ thuật.
Tôi từng thấy những con xế bị bung ra rồi lại bán đi với cái giá đồng nát khi người chơi không còn đủ khả năng hoặc hết kiên nhẫn. Đó là vì người ta chưa đi đã chạy.
Theo cách này, bạn vẫn có xe đã chạy ngay trong quá trình độ nhưng những thay đổi trực quan thì sẽ không rõ ràng. Những thay đổi nhỏ có khi là yên xe, bình xăng, ốc vít hay sơn xi gì đó các kiểu.
Cách (2) thì cũng được nhưng hãy xem phần sau và liệu là bạn có đủ trình để hoàn thành nốt không hay là đem luôn con xe đi bán phế liệu.
Nếu chọn cách này, theo tôi bạn nên có một con xe khác để chạy, vì chiếc xe độ này có thể nằm trong gara lâu đấy, một hai năm không chừng. Do đó, nếu chờ đợi ngứa ngáy quá thì bạn nên có 1 con để hằng ngày.
Chọn 1 chiếc mô tô gốc nào làm cơ sở
Rồi, hãy nói về những kĩ năng và kiến thức nào cần thiết! Hãy dự kiến một chiếc xe, từ đó sẽ dễ chọn mua xe “gốc”. Bạn nên chọn một chiếc BMW làm mát bằng gió, một chiếc Honda đời 70 hay một chiếc Harley Davidson. Sao cũng được, có một số lí do sau:
- Xe cũ thường đơn giản hơn, cả về máy móc hay điện đóm. Nếu bạn mua một chiếc xe đời mới, bạn phải quan tâm đến hệ thống điện tử để vận hành máy, còn chưa kể đến phanh ABS, kiểm soát lực kéo, kiếm soát bánh xe, treo điện tử blah blah
- Những chiếc xe cũ luôn dễ dàng và nhiều đồ chơi có sẵn. Nếu bạn muốn độ một chiếc Triumph kiểu Café Racer hay một chiếc Harley kiểu Chopper, sẽ dễ dàng tìm được những món đồ chơi phù hợp.
- Theo tôi, những chiếc xe cũ hiếm chỉ dành cho những người thích hành xác, thông tin hạn chế, khó kiếm phụ tùng. Tuy nhiên, nếu tìm được một con xe ngon giá rẻ thì cứ tới thôi. Bạn nên bắt đầu với một dự án đơn giản rồi trở lại với những chiếc xe hiếm sau vài năm, khi đã chuyên nghiệp hơn.
- Bất cứ xe nào có bộ chế hòa khí (phun xăng trước) đều ngon. Động chạm đến việc phun xăng làm tăng thêm độ khó không cần thiết trong việc độ xe. Trong trường hợp chiếc xe với bộ chế hòa khí vào khoảng đời 2000, không nên làm nó trở thành một cái xe cổ.
Riêng tôi thích những chiếc Harley đời 70s hoặc các dòng Honda, bạn có thể mua hầu hết phụ tùng đã sử dụng, đồ “zin” hoặc đồ “cho” ha ha… Có hàng tá bình xăng hay yên dễ kiếm bất cứ đâu, như Tân Thành chẳng hạn. Có rất nhiều kiến thức trên internet và sách vở về những dòng này. Tôi có thể độ nên một chiếc cafe, tracker, bobber hay chopper hoặc mấy dòng đại loại vậy. Những yếu tố trên đã giúp tôi tự tin tìm một chiếc xe “gốc”.
Đã đến lúc xác định rõ phong cách bạn thích và quyết định chiếc xe nào sẽ phù hợp với ý tưởng của bạn.
Kỹ năng cần thiết cho việc độ xe
Kĩ năng thiết kế
Vẻ đẹp nằm trong đôi mắt của kẻ si tình, nhưng một số chiếc xe chỉ đơn giản là đẹp hơn những chiếc khác nhiều. Một số người (không phải tôi) có thể tự phác thảo ra chiếc xe ưng ý. Phần còn lại như chúng ta đều phải dựa vào hình ảnh để thiết kế tiếp.
Tip: Tôi hay ăn gian bằng cách tìm một bản vẽ sườn rồi phác họa lên trên đó. Khi cần chỉnh sửa gì bộ khung thì ngàm máy và những chi tiết quan trọng cần phải chú trọng hơn. Bạn hãy tham khảo internet về cái khung, phác thảo kích thước bánh xe trên một tờ giấy khác rồi ráp vào. Tiếp đó, phác thảo bình xăng và yên.
Chúng tôi sẽ đề cập đến vấn đề này chi tiết hơn nhiều trong bài viết khác, nhưng nhiêu đó đủ để bạn phác họa nên một chiếc xe đẹp. Nếu bạn chỉ chờ đợi vào may mắn, bạn sẽ không có may mắn có được một chiếc xe đẹp đâu.
Kĩ năng quản lí dự án
Theo Wikipedia, quản lý dự án là kỷ luật đầu tiên, lập kế hoạch, thực hiện, kiểm soát và kết thúc công việc của một team để đạt được các mục tiêu cụ thể và đáp ứng các tiêu chí thành công cụ thể. Vì vậy hãy thử tham khảo sơ đồ này của Kepner-Tregoe:
Các bước khá đơn giản và mạch lạc. Không phải tất cả là cần thiết nhưng có một vài điểm quan trọng.
Phát triển mục tiêu có thể là một bản phác thảo hoặc hình ảnh mang cảm hứng về chiếc xe của bạn. Bạn có thể dành sáu tháng để phác thảo chiếc xe mơ ước của bạn. Nếu việc này gây cản trở, hãy làm sau. Khung xe sẽ ảnh hưởng nhiều đến kết quả, do nó nếu muốn điều gì thật khác biệt hãy xem xét bộ khung trước nhất. Nhưng nó tốn rất nhiều công sức đấy.
Phát triển cấu trúc phân chia công việc là một danh sách các bước thực tế. Phân tích các nhiệm vụ tạo nên bản dựng của bạn. Chỉ là việc độ lại cái yên hay sơn lại bình xăng thôi đã bao gồm rất nhiều công đoạn.
Thậm chí khi bạn không rành những công đoạn này thì đừng lo, từ từ rồi khoai sẽ nhừ. Nhưng trước tiên, hãy lập một bảng chia công đoạn rõ ràng. Hãy tạo một trình tự hợp lí, ví dụ như hãy hàn khung trước khi sơn chẳng hạn.
Kỹ năng nghiên cứu
Ở thời đại này bạn khá thoải mái khi có Google. Nhưng để chuyên sâu hơn về một dáng xe hay đại loại vậy, hãy tham gia một diễn đàn. Hiện nay có nhiều diễn đàn chuyên nghiệp và dễ tìm kiếm.
Và với những công đoạn cụ thể như tháo sườn chẳng hạn, thì một giờ tìm hiểu kĩ lưỡng trên diễn đàn sẽ tiết kiệm cho bạn 5 giờ mò mẫm.
Và đừng quên những cuốn sách chúng tôi đề xuất, sẽ rất có ích và làm đẹp bộ sưu tập của bạn.
Kĩ năng vẽ kĩ thuật
Bạn có thể độ hoặc tự làm một bộ phận cho chiếc xe thì hãy vẽ trước kĩ lưỡng trước khi cắt, nhất là trên những vật liệu đắt tiền.
Bạn có thể vẽ trên giấy, hoặc CAD (Computer Aided Design).Những phần mềm 3D yêu thích của tôi là Sketchup, Onshape và Fushion360
Sketchup dễ học và sử dụng, nhưng theo kinh nghiệm của tôi, Onshape mạnh mẽ và hữu dụng hơn, nhất là khi tôi là một kĩ sư cơ khí. OnShape gần đây đã thay đổi kế hoạch của mình, điều này đã thúc đẩy tôi nhiều hơn về Fusion360. Những phần mềm này đều có bản quyền, hãy dung thử bản miễn phí trước khi mua. Tất cả đều có hướng dẫn ngon lành và cộng đồng hỗ trợ mạnh mẽ đằng sau – cái này thì miễn phí.
Bất kể bạn dùng cách nào thì cũng đều hữu ích cho việc đọc một bản vẽ kĩ thuật. Có một số hướng dẫn tuyệt vời trên web ở đây và sách miễn phí về chủ đề này ở đây.
Thiết bị ở xưởng
Bạn đang cần một nơi có thể “chứa chấp” chiếc xe của bạn trong suốt quá trình lên đời cho nó
Nên xây một cái sàn, rất hữu ích khi cần làm việc trên sàn bê tông vào mùa lạnh. Cái xưởng có thể đơn giản làm từ gỗ cứng (gỗ thông xây dựng hay ván ghép là ngon). Tôi đã có một bài riêng và một số kế hoạch dành cho việc xây workshop của riêng bạn, hãy vào đây để tham khảo nhé. Cứ xem đây là bài thực hành đầu tiên của bạn. Bạn sẽ phải tự đo, cắt, ghép, đóng mọi thứ với nhau.
Dĩ nhiên, bạn có thể mua cả một cái phòng làm việc, nhưng có là khi bạn dư dả cả ngàn đô la. Nhưng nếu bạn muốn tiết kiệm chi phí, và nhất là khi bạn là dân kỹ thuật thì chỉ cần tốn một hai triệu đồng.
Xịn hơn có thể chơi đến máy nâng thủy lực hay những món tương tự, nhưng nó đòi hỏi nhiều kĩ năng với sắt thép và đồ nghề.
Những thiết bị khác như cần cầu máy, máy phun cát hay máy khí nén đều rất hữu ích nhưng cũng không quá cần thiết.
Kĩ năng làm việc với công cụ, máy móc
Làm việc với xe máy có nghĩa là bạn sẽ phải thành thạo mấy món đồ nghề, một thùng đầy cờ lê tua vít và hàng tá món khác. Bạn phải sắm từ từ…
Nếu bạn chơi xe Mỹ, sẽ cần những cỡ cờ lê riêng cho nó. Còn với xe Đức hay Nhật sẽ có những cỡ được làm riêng.
Tôi đã nói “nói chung” có nghĩa là sẽ có một số công cụ đặc thù, tìm mua cũng hơi mất công đấy.
Nếu bạn đang tìm kiếm đồ nghề, hãy mua đồ tốt nhất có thể. Đồ nghề xịn làm bằng thép tốt và hoàn thiện ngon, bạn có thể xài đến suốt đời nếu dùng và bảo quản đúng cách.
Một cách hay là tìm trên các trang web những bộ đồ nghề cũ ngon nghẻ với giá mềm. Bạn sẽ thấy đồ xịn xài rất sướng, hạn chế hỏng hóng và cũng an toàn cho chính bạn. Và bạn sẽ thấy bạn muốn chơi xe một cách nghiêm túc.
Một bộ đồ nghề cơ bản gồm ngàm, tua vít, cờ lê và kìm. Ban đầu là nhiêu đó, sau này sẽ cần sắm thêm trong suốt quá trình làm.
Mua đồ rồi, bạn cần học cách xài chúng đúng cách. Tôi có một số video hướng dẫn sử dụng các công cụ đó, bạn hãy xem tham khảo.
Bạn cũng có thể tải xuống tài liệu Hướng dẫn kỹ thuật quân đội Hoa Kỳ cực kỳ toàn diện này từ Google Drive của tôi, nó có ti tỉ thông tin về đồ nghề và cách xài.
Kĩ năng về điện
Nhiều anh em “ngán” hệ thống điện trên xe. Thật ra nó không đáng sợ lắm đâu, ít ra là dễ hơn so với bộ chế hòa khí phức tạp. Đủ kĩ năng bạn sẽ dễ dàng xử lí hệ thống điện, nhất là trên mấy xe cũ.
Tùy thuộc vào công việc bạn cần làm, các công cụ và vật tư bạn cần (dây, đầu nối, co nhiệt blah blah) sẽ khác nhau. Chúng tôi sẽ đề cập kĩ hơn về vấn đề này sau.
Bạn nên mua một bộ đo điện áp đa năng, nó rất rẻ và thường xuyên xài đến khi làm việc với xe máy.
Có nhiều tài liệu và sách vở về vấn đề điện đóm này, trên các forum cũng thường có một topic riêng về vấn đề này để bạn tham khảo.
Có nhiều tài liệu với ti tỉ kiến thức có thể làm bạn ngợp nhưng làm thế nào để bản lĩnh hội được những thứ căn bản trước? Một lần nữa, chúng tôi sẽ đề cập đến vấn đề này rất chi tiết trong các bài viết tiếp theo, nhưng bây giờ, hãy đưa điện vào danh sách các chủ đề cần nghiên cứu.
Kiến thức về kim loại
Hiểu về kim loại và từng đặc tính sẽ giúp bạn dùng chúng đúng chỗ đúng cách. Khi bạn độ xe, thật ra là bạn đang làm việc với nhôm thép.
Giống như những chủ đề khác trong bài này, luyện kim là cả một vấn đề khoa học kĩ thuật. Bạn phải có đủ kiến thức để xài kim loại, để chiếc xe của bạn không gặp những tai nạn vì lỗi vật liệu khi đang vận hành. Đầu tiên hãy nói về những tính chất cơ bản của kim loại.
Thông thường các hợp kim chia làm 2 loại, chứa sắt và không chứa sắt. Những hợp kim mang tính chất khác nhau. Ví dụ “300-series” gọi là thép không rỉ.
Xem trên cái nĩa chẳng hạn, nếu nó dược đóng nhãn “Stainless 18-8” có nghĩ là nó chứa 18% Crom và 8% Niken. ‘Chrome Moly Steel, (hoặc‘ CrMo,) là Chromium và Molypden trộn với thép (bản thân nó là Sắt và Carbon). Thép Chrome Moly được xác định bằng số thứ tự 4100.
Nhôm (hay Alu) là một vật liệu quan trọng khác cho xe máy, do độ bền tương đối cao của nó. Chúng tôi sẽ nói về những tính chất này chi tiết hơn sau, nhưng hợp kim của nhôm rất quan trọng trong các ứng dụng hàng không vũ trụ và ô tô.
Chúng ta có thể sử dụng nhôm cho các ứng dụng nhẹ như bình xăng, chắn bùn và thân xe, và các bộ phận phi cấu trúc như giá đỡ hoặc thanh gia công để sử dụng làm miếng đệm hoặc chốt chân. Bạn chắc chắn sẽ chọn hàn khung xe máy bằng ống nhôm. Hãy xem mấy chiếc Sport đời mới, sườn với gắp toàn bằng nhôm đấy.
Các kim loại phổ biến nhất tôi sử dụng là thép (bằng hợp kim khác nhau, bao gồm thép không gỉ), nhôm và một số đồng cho ống lót. Bạn có thể tìm những thứ này ngoài tiệm hoặc trên mạng. Chúng ta sẽ bàn về vấn vấn đề này sau.
Kĩ năng của 1 thợ máy (benchwork)
Benchwork là kỹ năng để tạo hình nên các chi tiết. Nếu như bạn cần chế một một cái buloong chẳng hạn, sẽ cần đến kẻ vạch mũi nhọn, cưa hay dũa.
Nhưng nếu bạn muốn chế một cái khung biển số, độ lại đồng hồ hay gắp sau, hoặc làm hẳn 1 cái fairing cho một chiếc Slt Lake Racer thì đầu tiên bạn phải có kỹ năng này.
Theo tôi, benchwork rất được việc trong độ xe. Bạn dễ dàng cắt vát một tấm nhôm thành những chi tiết chất riêng chỉ mình bạn có. Đây là nơi để bạn thỏa sức sáng tạo.
Kĩ năng làm việc với kim loại
Nếu bạn muốn làm một chi tiết kim loại tỉ mĩ trên bàn máy, bạn phải khoan, cắt uốn…
Để làm những tổ hợp phức tạp, cần phải xài tới ốc vít, đinh tán, hàn…Tất cả các bước để đạt được kết quả mong muốn. Lúc này bạn mới thấy tầm quan trọng của Thiết kế, Quản lý dự án, Vẽ kỹ thuật, Luyện kim và Bàn máy, nó góp phần dẫn đến kết quả.
Chúng ta sẽ bàn kĩ về kim khí sau, nhưng hãy tiếp tục tìm hiểu các kĩ năng cần thiết, niềm vui của thú độ xe giờ mới bắt đầu.
Kỹ năng tạo hình kim loại (nâng cao)
Bốn thao tác cơ bản bạn có thể thực hiện trên kim loại là cắt, uốn, nén kéo. Cắt uốn thì dễ hiểu rồi. Nếu tôi cần làm một cái khung chữ L từ một tấm thép phẳng thì cần cắt miếng kim loại ra và uốn cong. Nhưng điểm phức tạp là ở chỗ cần nén và kéo hợp lí ở những đoạn cong phức tạp.
Làm chắn bùn hay bình xăng đều cần những kĩ năng này. Tạo hình kim loại là một ngành và mảng nghê thuật riêng. Nhưng cũng có thể tạo nên những chi tiết đơn giản của xe máy bằng kĩ thuật tạo hình kim loại này, cần rất nhiều kiên nhẫn. Có thể tìm một số tools cần thiết trên website Kit.com.
Kĩ năng hàn (nâng cao)
Bạn thật sự phải làm chủ kĩ năng này, nó rất quan trọng trong việc độ xe chuyên sâu
Tôi muốn nói đến hàn TIG (Khí trơ vonfram), hay chính xác hơn là ‘GTAW, là viết tắt của hàn hồ quang điện.
Hàn là một ngành riêng, nhưng bạn cũng phải thành thạo đủ cho việc độ xe. Một máy hàn xịn có thể hàn được cả thép rỉ và thép không rỉ có thể có giá cả ngàn đô la, đó là một khoản đầu tư tốn kém.
Nguồn thông tin tốt nhất cho người mới bắt đầu (và hàn nâng cao) là kênh Jody, trên YouTube, Welding Tips and Tricks.
Kỹ năng gia công (nâng cao)
Đôi khi bạn cần những chi tiết đặc biệt hoặc không có bán. Trong trường hợp này, bạn phải tự chế bằng máy tiện và máy phay.
Đây là những kĩ thuật thực sự “xiềng”, chỉ 1/100 anh em tự làm được, còn lại toàn phải nhờ tiệm (dĩ nhiên là tốn kém)
Máy tiện, phay có thể tìm được đồ cũ giá tốt nhưng nếu yêu cầu cao thì có thể phải chi thêm hai ba lần.
Kĩ năng làm nguội
Hầu hết những con xe đều hoàn thiện bằng sơn tĩnh điện hoặc đánh bóng satin. Làm nguội là bước cực kì quan trọng nếu bạn muốn tự sơn hoặc đánh bóng, khỏi phải ra thợ và tốn thêm mớ tiền.
Chiếc xe cũ bạn mua có thể có các vấn đề như trầy tróc, bụi bẩn, ố dầu, sứt mẻ…Những vấn đề này dễ dàng giải quyết với những kĩ năng và dầu bóng. Nếu bạn muốn chiếc xe thật hoàn hảo, hãy làm nguội thật kĩ.
Kĩ năng sơn và đánh bóng
Một khi các bộ phận của bạn đã bị tháo ra, làm sạch, hàn, chà nhám và sửa đổi, thì đó là thời gian để hoàn thiện và lắp ráp lại. Sẽ thật thú vị khi bạn có thể hoàn thiện lại nó tại nhà.
Một anh thợ sơn chuyên nghiệp với buồng phun sơn chuyên nghiệp thì quá ngon. Nhưng bạn cũng sẽ có nhiều trải nghiệm, tự hài long và kiểm soát chi phí với những đường sơn chất riêng của bạn.
Đánh bóng như gương thế này thì cũng na ná nhau trên nhôm và thép.
Một sự thật: Sau khi kết hợp mọi yếu tố trên thì chí ít cũng mất một năm, hai năm hay thậm chí 10 năm để độ nên một chiếc xe hoàn chỉnh. Nhưng nó xứng đáng và thỏa mãn cơn thèm thuồng trong chờ đợi một chiếc xe từ chính tay bạn độ ra!
